TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA SİGORTALILARA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ ÖDENMESİ
Murat ÖZDAMAR*
Erden ÇAKAR**
I-GİRİŞ
Fakirliği önlemekten daha fazla amaçlara sahip olan sosyal güvenlik, bireylere bir güvenlik duygusu sağlamak, toplumu oluşturan tüm bireyleri tehlikelere karşı korumak ve geleceklerini garanti altına almak fonksiyo¬nunu da üstlenir (Alper ve Tatlıoğlu, 1994, 18). Bu bağlamda sosyal gü¬venlik, sosyal bir riskin varlığı nedeniyle çalışamayan veya çalışma gücünü kısmen kaybettiği için gelir kaybına uğrayan bireyin asgari geçimini temin edebilecek geliri sağlar. Bu şekilde gelir garantisinde olan bireyler muh¬taçlık durumuna düşmez veya bu durumdan kısa bir süre içinde kurtulma imkânına kavuşur (Arıcı, 1999, 26).
Belirtmeliyiz ki, sosyal güvenlik sisteminin tek amacı, uğranılan gelir kaybını ikame etmek değildir. Şöyle ki; sosyal güvenliğin, karşılaşılması muhtemel tehlikeleri, meydana gelmeden önleme veya yaşanabilecek ka¬zalara karşı önlemler geliştirme, hastalıklara karşı koruyucu tedbirler alma gibi görevleri de vardır (Kuruca, 2001, 4.). Yine, sosyal güvenlik sistemi sadece nakdi yardımlarla sınırlı değildir. Nakdi yardımların yanı sıra kap¬samlı bir sağlık ve sosyal hizmet ağını da kapsar (Alper ve Tatlıoğlu, 1994, 19-20). Dolayısıyla sosyal güvenlik, işsiz kalanlara iş buluncaya kadar ge¬çimlerini temin edecek yardımı yapmasının yanı sıra, iş kazası, yaşlılık ve malullük nedeniyle muhtaç duruma düşenlere de gelir garantisi sağlar (Göktaş, Çakar ve Özdamar, 2011, 32).
Bu çalışmada, kısa dönemli sosyal bir riskin varlığı nedeniyle çalışa¬mayan veya çalışma gücünü kısmen kaybettiği için gelir kaybına uğrayan sigortalının risklere bağlı olarak gelirinde meydana gelen azalmayı telefi etme işlevini üstlenen nakdi sosyal sigorta ödemelerinden geçici iş göre¬
* İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yardımcısı-SGK Denetmeni- Doktora Öğrencisi
** Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü-SGK Denetmeni- Doktora Öğrencisi
MALİ
ÇÖZÜM
284
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
mezlik ödeneği hakkında bilgi verilecektir. Bu anlamda makale içerisinde geçici iş göremezlik ödeneği ve geçici iş göremezliğin tanımı üzerinde du¬rularak, geçici iş göremezlik ödeneği alabilmek için düzenlemesi gereken istirahat raporları, geçici iş göremezlik ödeneğinin hesaplanması ve öden¬mesi ile sigortalıdan kaynaklanan nedenlerle tedavi süresinin uzaması, iş göremezliğin artması konuları üzerinde durulacaktır.
II- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ VE GEÇİCİ İŞ
GÖREMEZLİĞİN TANIMI
Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışa¬mama halidir (Şakar, 2009, 224). Çalışılamayan bu süreler için sigortalıla¬ra yapılan nakdi para yardımına ise geçici iş göremezlik ödeneği adı verilir (Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 2010, m. 38). Geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesindeki gaye iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde sigortalının çalışarak elde ettiği gelirden mahrum kalması nede¬niyle hayatını devam ettirmesi için asgari bir gelir elde etmesini sağlayarak gelir kaybının telefi edilmesidir (Bilgili, 2008, 500).
A. SİGORTALILARA VERİLECEK İSTİRAHAT RAPORLARI
Geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat ra¬poru alınmış olması şarttır (Güzel, Okur ve Caniklioğlu, 2009, 395). Sos¬yal Güvenlik Kurumunca yetki verilmeyen hekim veya sağlık kuruluşların¬dan alınan raporların geçerli olabilmesi için on güne kadar olan raporların Kurumca yetkilendirilen hekim tarafından on günden fazla süreli rapor¬ların ise sağlık kurulunca onaylanması gerekmektedir. Belirtilmelidir ki, tedavinin aciliyetinin Kurum tarafından belirlenen sağlık tesisince kabul edilmesi halinde istirahat raporlarının ayrıca tasdikine gerek yoktur (SSİY, m.39/1). Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sosyal güvenlik sözleşmele¬ri hükümleri çerçevesinde sözleşme yapılan ülke sigorta kurumu mevzua¬tına göre düzenlenmiş ve sözleşmenin uygulanmasına ilişkin formülerlerle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmiş ayaktan veya yatarak tedavilerde verilen istirahat raporları aynen kabul edilir.
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
Hizmet akdine tabi çalışan ve işverenleri tarafından yurtdışında görev¬lendirilen sigortalılar ile Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleş¬mesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerle¬rinde çalıştırılmak üzere götürülen sigortalılara, ülkemiz ile sosyal güven¬lik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki tedavileri sonucu verilen istirahat raporlarının ilgili ülke mevzuatına uygun olduğunun ülkemiz dış temsil¬ciliklerince onanması halinde, Kurumca yetkilendirilen hekim ve sağlık kurullarının ayrıca onayı aranmaz (SSİY, m.39/3).
Sigortalıların yukarıda belirtilen haller dışında yurtdışında bulunduk¬ları sırada gördükleri tedavi sonucunda aldıkları raporların geçerli sayıl¬ması için on güne kadar olan raporların Kurumca yetkilendirilen hekim tarafından, on günden fazla süreli raporların ise sağlık kurulu tarafından onaylanması gerekmektedir (SSİY, m.39/4).
Sözleşmeli sağlık kuruluşlarından alınan buu raporlar günümüzde kağıt ortamında değil e-rapor biçiminde düzenlendiğinden sözleşmesiz sağlık kuruluşlarından alınacak kağıt ortamındaki raporun e-rapor biçimine dö¬nüştürülmesi için SGK’ya başvurarak sevk alınması gerektiğini de özellik¬le belirtmemizde fayda var.
Tek hekim, ayaktan tedavilerde tedavi altına aldığı sigortalıya bir defa¬da en çok 10 gün istirahat raporu verebilir ve kesintisiz bunu bir defa tek¬rarlayabilir. Tek hekimden iki defa istirahat raporu almış olan sigortalının tedavisine devam edilmesi gerektiği takdirde, sigortalının sağlık kurulu ra¬poru alması gerekmektedir. Bu maksatla sigortalı Kurumca yetkilendirilen sağlık kuruluna sevk edilir. Bakanlıkça yetki tanınan işyeri hekimleri ise sigortalılara bir kerede en fazla 2 günlük istirahat raporu verebilir. Yine, sigortalılara bir takvim yılı içinde tek hekim tarafından ayaktan tedavilerde verilecek istirahat sürelerinin toplamı 40 günü geçemez. Bu süreyi aşan istirahat raporlarının sağlık kurulunca verilmesi gerekmektedir (SSİY, m. 39/2 ve 5).
Sigortalılara tek hekim tarafından istirahat raporu verilmesi durumla¬rında, sigortalının çalışmaya başlayabileceği tarih, sigortalının istirahatli kılındığını gösteren belgede hekim tarafından; istirahat, sağlık kurulu tara¬fından verilmişse çalışabileceği tarihin sağlık kurulu raporunda belirtilme¬si, istirahat verilmemesi durumlarında da çalışabilir belgesinin düzenlen¬285 286
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
mesi gerekir. Verilecek istirahatlerde örneği Kurumca belirlenen belgenin doldurulması ve elektronik ortamda düzenlenmesi gerekmektedir. Yine istirahat raporlarında sigortalının çalışıp çalışamayacağı veya kontrol mu¬ayenesinin yapılıp yapılmayacağı hususu belirtilmelidir.
Kontrollü istirahat verilmesi halinde, geçici iş göremezlik belgesi üç nüsha olarak düzenlenecek, asıl düzenlenen nüsha sağlık tesislerince Sos¬yal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderilecek, ikinci ve üçüncü nüsha ise kontrol muayenesine gelirken getirilmesi için sigortalılara verilecektir. Sigortalılar kontrol için geldiklerinde istirahatlerinin uzatılması gereki¬yor ise, belgenin ikinci nüshası sağlık tesislerince Sosyal Güvenlik İl Mü¬dürlüğüne gönderilecek, üçüncü nüshası sigortalılara verilecektir (Sosyal Güvenlik Kurumu, 2011/50 sayılı genelge). Raporun günümüzde e-rapor biçiminde ve elektronik ortamda düzenlenmesi nedeniyle sigortalıya rapor sureti verilmemektedir.
Sağlık hizmet sunucuları tarafından SGK’ya elektronik ortamda gön¬derilen istirahat raporları işverenler tarafından da görüntülenebildiğinden sigortalının istirahatli olduğu sürelerde işyerinde çalışmadığına dair bil¬dirimin SGK’ya gönderilmesi için yapılan tebligat yerine geçmez. Ancak SGK, ilerleyen safhalarda raporu e-sigorta yoluyla sisteme girmemiş olan işverenlere e-posta yoluyla tebligat yapacaktır. Bu nedenle işverenlerin elektronik ortamda görüntüleyebildikleri geçici iş göremezlik belgeleri¬ne göre, istirahatin başlangıç ve bitim tarihini göz önünde bulundurula¬rak, “sigortalının istirahatli olduğu sürede çalışmadığına ilişkin belgeyi” e-posta tebligatını beklemeksizin düzenlemesi ve e-sigorta sistemi üzerin¬den Kuruma bildirmesi yerinde olacaktır.
B- SİGORTALILARA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ
ÖDENMESİ
Geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanabilmenin ön koşulu Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından is¬tirahat raporu alınmış olmasıdır. Bu koşulu yerine getiren sigortalılardan iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayanlara her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir (Şakar, 2009, 225).
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
5510 sayılı Kanunun 4/I-a bendi (hizmet akdine tabi çalışanlar ) kapsa¬mındaki sigortalılar ile 5. madde kapsamında kısmen sigortalı sayılanlar¬dan, hastalık sigortasına tabi olanlara hastalıkları nedeniyle iş göremezliğe düşmeleri halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması koşuluyla geçici iş göremezliğin başladığı üçüncü günden başlanarak her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir (Güzel, Okur ve Caniklioğlu, 2009, 395).
Sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğum¬dan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilave edilerek çalışmayan her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, sigortalının bu sürede çalışmamış olması şartı ile sigor¬talının isteği ve hekim raporu ile doğum öncesinde kullanılmayan sürenin beş haftaya, çoğul gebelik halinde yedi haftaya kadar olan kısmı ile erken doğum yapması nedeniyle doğumdan önce kullanamadığı süreler doğum sonrasına ilave edilir ve bu günler için de geçici iş göremezlik ödeneği ödenir (Güzel, Okur ve Caniklioğlu, 2009, 406-407).
İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde, ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde günlük kazan¬cının yarısı, ayaktan tedavilerde üçte ikisi tutarındadır. Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir. Sigortalının, geçici iş göremezlik ödeneği almasına esas istirahat raporu devam ederken her¬hangi bir nedenle işten ayrılması durumunda istirahat süresince geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeye devam edilir.
Geçici iş göremezlik ödenekleri sigortalılara daha önce PTT üzerinden ödenmekte iken yapılan son düzenlemelerle T.C. Ziraat Bankası üzerinden ödenmektedir. Sigortalılar T.C. kimlik numarasının yer aldığı bir kimlik belgesiyle her hangi bir T.C. Ziraat Bankası şubesine giderek geçici iş gö¬remezlik ödeneğini alabilir. 287
C- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNE ESAS TUTULACAK
GÜNLÜK KAZANCIN HESAPLANMASI
İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneklerinin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutu¬lacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde Kanunun 80. maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayı¬sına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Kanunun 80. maddesine göre prime esas kazançların hesabında; hak edilen ücretlerin, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan, o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların, idare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki belirtilen ka¬zançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemele¬rin, brüt toplamı esas alınır. Diğer bir anlatımla bu şekilde hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının prim ödeme gün sayısına bölünmesi su¬retiyle geçici iş göremezlik veya sürekli iş göremezliklere esas alınacak günlük kazanç hesaplanır.
Oniki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalış¬maya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göre¬mezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; sigortalının çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezli¬ğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunur. Sigortalının çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas alınarak günlük kazanç belirlenir.
5510 sayılı Kanunun 4/I-a kapsamında sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançlarının hesabında:
a) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alı¬nan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 ora¬nında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz.
MALİ
ÇÖZÜM
288
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
b) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dik¬kate alınmaz.
Meslek hastalığı, sigortalının, sigortalı olarak çalıştığı son işinden ay¬rıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak hesaplanır (SSİY, m.40).
Konuyu örneklendirmek gerekirse; 01.01.2011 tarihinde ABC Ltd. Şti. unvanlı işyerinde çalışmaya başlayan Ahmet Bey 08.07.2012 tarihinde bir iş kazası geçirmiş ve iş kazasına bağlı olarak 08.07.2012 ila 31.07.2012 tarihleri arasında istirahatli kalarak 01.08.2012 tarihi itibariyle çalışabilir raporu almıştır. Yine Ahmet Bey istirahatli kaldığı 24 günlük sürenin 10 gününü hastanede yatarak, 14 gününü ise evinde dinlenerek geçirmiştir. Ahmet Bey’e kaza olayının meydana geldiği 08.07.2012 tarihinden önceki son üç ayda yapılan ödemeler şu şekildedir; 2012/6. ay 30 gün çalışma kar¬şılığı 900,00 TL ücret, 600,00 TL prim, 2012/5. ay 30 gün çalışma karşılığı 900,00 TL ücret, 550, 00 TL prim ve 2012/4. ay 30 gün çalışma karşılığı 900,00 TL ücret, 650,00 TL prim. Bu durumda Ahmet Bey’in geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancı kaç lira olarak hesaplanacak ve Ahmet Bey’e kaç TL geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir?
Ahmet Bey kazadan önceki 3 ay içinde toplam 90 gün çalışmıştır. Prim¬ler hesaba katılmadığında Ahmet Bey 90 gün çalışması karşılığı 2.700,00 TL ücrete hak kazanmıştır. 2.700,00 TL toplam çalışma gün sayısı olan 90’a bölündüğünde günlük kazancı 30 TL olarak hesaplanacaktır. Ahmet Bey’in son üç ay içinde hak kazandığı ücret ve prim tutarı ise 4.500,00 TL olarak hesaplanacaktır. 4.500,00 TL toplam çalışma gün sayısı olan 90’a bölündüğünde ise bu sefer Ahmet Bey’in günlük kazancı 50,00 TL olarak hesaplanacaktır. Kural gereği günlük kazancın hesabında prim ve ikramiye şeklindeki ödemelerin varlığı halinde % 50 oranında bir artırıma gidilebilmektedir. Bu anlamda prim dışı günlük kazanç 30,00 TL olduğun¬dan sigortalıya en fazla 45,00 TL üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilecektir. Dolayısıyla Ahmet Bey için ücret ve prim ödemeleri dahil edilerek bulunan 50,00 TL üzerinden değil 45,00 TL üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir. 289 290
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
İş kazası durumunda sigortalılara istirahatli kaldıkları her gün için geçi¬ci iş göremezlik ödeneği ödenmesi gerektiği, geçici iş göremezlik ödeneği¬nin yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı tutarında, ayakta tedavilerde 2/3 oranında ödeneceği göz önünde bulundurulduğunda; Ahmet Bey isti¬rahatli olduğu 24 gün için geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kaza¬nacak, bu 24 günün 10 günü için günlük kazancı olan 45,00 TL’nin yarısı tutarında, 14 gün için ise 2/3’ü tutarında geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanacaktır. Bu durumda Ahmet Bey’in 24 günlük istirahati için alabile¬ceği geçici iş göremezlik ödeneği (10×45/2=225,00) + (14x45x2/3 = 420,00) 645,00 TL olarak hesaplanacaktır.
D– SİGORTALIDAN KAYNAKLANAN NEDENLERLE TEDAVİ
SÜRESİNİN UZAMASI, İŞ GÖREMEZLİĞİN ARTMASI
Sigortalının iş kazasına veya meslek hastalığına uğraması, hastalan¬ması, tedavi süresinin uzaması veya iş göremezliğinin artması hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği belirli şartlara bağlı olarak eksiltilerek öden¬mektedir.
Ceza sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir mazereti olanlar hariç olmak üzere, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık ne¬deniyle tedavisini yapan hekim tarafından bildirilen tedbirlere ve yapılan tavsiyelere uymaması nedeniyle, normal tedavi süresi uzamış, sürekli iş göremezlik derecesi artmış veya malul kalmış yahut maluliyet oranı artmış ise, bu hususların hekim raporu ile tespit ve belgelendirilmesi halinde si¬gortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri, uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak dörtte birine kadarı Sosyal Güvenlik Kurumu’nca eksiltilerek ödenir (5510 sayılı Yasa, m.22/I-a, SSİY, m.44/1-a).
Ceza sorumluluğu olmayanlar hariç, ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalının, mahkeme kararı, denetim, soruşturma ve kontrol raporları, ünite kararı, hekim rapo¬ru, kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri gereği düzenlediği tutanaklar veya belgelerde belirlenen kusur derecesinin üçte biri oranında Kurumca eksiltilerek ödenir. Ancak kusur derecesinin bilgi ve belgelerde yer alma¬
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
ması halinde yüzde beş oranında Sosyal Güvenlik Kurumunca eksiltilir (5510, m.22/I-b, SSİY, m.44/1-b).
Yukarıda belirtilen hükmün uygulanmasında; sigortalının, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymaması, tehlikeli olduğu veya hastalığa se¬bep olacağı bilinen bir hareketi yapması, yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı hareket etmesi, açıkça izne dayanmadığı gibi, hiçbir gereği veya yararı bulunmayan bir işi bilerek yapması ve yapılması gerekli bir hareketi savsaması, ağır kusuruna esas tutulur (SSİY, m.44/2).
Mahkeme kararı, denetim, soruşturma ve kontrol raporları, ünite kararı, hekim raporu, kamu kurum ve kuruluşlarının görevleri gereği düzenlediği tutanaklar veya belgelerde kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğradığı saptanan meslek hastalığına tutulan, hastalanan veya Kurumun yazılı bil¬dirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği yarı tutarda ödenir (5510, m.22/I-c, SSİY, m.44/1-c).
Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir ol¬duğuna dair belge almaksızın çalıştığı tespit edilen sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yasal faizi ile birlikte geri alınır. Bu nedenle uygulamada geçici iş göremezlik ödeneği ödenir¬ken sigortalının istirahatli olduğu devrede çalışmadığına dair işvereninden elektronik ortamda beyan ve taahhüt belgesi alınmaktadır (5510, m.22/I-d, SSİY, m.44/1-d).
III-SONUÇ
Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışa¬mama halidir. Çalışılamayan bu süreler için sigortalılara yapılan nakdi para yardımına ise geçici iş göremezlik ödeneği adı verilmektedir.
Buradan geçici iş göremezlik ödeneğinin 5510 sayılı Kanun kapsamın¬da sigortalı sayılanların tamamına ödendiği sonucuna varmak yanıltıcıdır. Zira 5510 sayılı kanunun kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümleri Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi kapsamında olanlar hakkın¬da uygulanmadığından bunların geçici iş göremezlik ödeneğinden yarar¬lanma hakları bulunmamaktadır. Yine hastalığa bağlı istirahatler için öde¬291 292
MALİ
ÇÖZÜM
TEMMUZ – AĞUSTOS 2012
nen geçici iş göremezlik ödeneğinden sadece 5510 sayılı Kanunun 4/I-a ve 5/b ve g. maddesi kapsamında sigortalı sayılanlar yararlanabilir.
Analık sigorta kolundan ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden ise 5510 sayılı Kanunun 4/I-a ve 5/b ve g. maddesi kapsamında sigortalı sa¬yılanların yanı sıra kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (1), (2) ve (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayılanlarda yararlana¬bilmektedir. Ancak kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendinde sayılan şirket ortağı kadınların analık sigorta kolu¬na bağlı olarak geçici iş göremezlik ödeneği almaları mümkün değildir. Yine kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara iş kazası ve meslek hastalığı durumunda geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu te¬davinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenmektedir.
KAYNAKÇA
Arıcı, Kadir (1999) Sosyal Güvenlik. Ankara: TES-İş Sendikası Yayınları
Bilgili, Özkan (2008) Yeni Sosyal Güvenlik Uygulaması. İzmir: İzmir SMMM Odası Yayınları
Göktaş, Murat, Çakar, Erden ve Özdamar, Murat (2011) Türk Sosyal Güven¬lik Sisteminde Emeklilik ve Primsiz Rejim. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık
Güzel, Ali, Okur, Ali Rıza ve Caniklioğlu, Nurşen (2009) Sosyal Gü¬venlik Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi
ILO (1994) 21.Yüzyıla Doğru Sosyal Güvenlik./çev. Yusuf Alper, İs¬mail Tatlıoğlu. Bursa: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları
Kuruca, Mustafa (2001) Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları, Açık¬ları ve Kamu Açıklarına Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul, İstanbul Üniversitesi
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (12.05.2010) Sosyal Sigorta İş¬lemleri Yönetmeliği Ankara: Resmi Gazete (27579 sayılı)
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı (13.06.2011) 2011/50 sayılı genelge
Şakar, Müjdat (2009) Sosyal Sigortalar Uygulaması. ynlnmş. 9. bs. İstanbul : Beta Yayınevi
T.C. Yasalar. (16.05.2006) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 sayılı)